BUNU HATIRLAMAMALISIN !
Her ne kadar rahatsız edici anıları bastırma yeteneği kişilerin günlük yaşamlarını sürdürmelerine yardım etse de, bilimciler bu durumun nasıl gerçekleştiği konusunda çok az şey bilmektedirler. Hipnoz ve manyetik rezonans görüntülemenin (MRG) birlikte kullanıldığı bir çalışmada, bastırma ile ilgili yeni ipuçları elde edilmiştir.
Bazı insanlar hipnotik telkin aracılığıyla bazı anıları bastırabilmektedirler; bu olay hipnoz sonrası unutkanlığı olarak adlandırılmaktadır. Bu fenomenden yararlanarak Weizmann Enstitüsü’nden nörobilimci Yadin Dudai ve meslektaşları deneklere bir kadının günlük rutinlerini anlatan (yemek yapmak, telefonda konuşmak, arkadaşlarıyla paten kaymak gibi) bir film izletmişlerdir.
Bir hafta sonra denekler laboratuara çağırılmış ve orada filmi unutmalarına dair hipnoz uygulanmıştır, “Şimdi her şeyi hatırlayacaksın” cümlesini duyduklarında ise hatırlamaya başlayacakları telkin edilmiştir.
EVET-HAYIR YANITLI SORULAR
Araştırmacıların umduğu gibi hipnoz, bastırmanın gerçekleşmesini sağlamıştır. Deneklere hipnozdan sonra, kadının gün boyunca yaptıkları ile ilgili bir anket uygulanmıştır. Evet-hayır şeklindeki soruların sadece yüzde 50’sini doğru yanıtlayabilen deneklerin rastgele yanıtlayan birinden sadece biraz daha yüksek bir sonuç elde ettikleri düşünülmüştür.
Hemen ardından deneklerin filmi hatırlamalarını sağlayacağına koşullandırıldıkları cümle söylenmiş ve anket tekrar uygulanmıştır. Bu defa deneklerin hipnoz uygulanmayan kontrol grubu gibi yaklaşık yüzde 80 doğru yanıt verdikleri gözlenmiştir.
BEYİNDE NELER OLUP BİTİYOR?
Neuron dergisinde 2008 yılında yer alan makalede filmle ilgili soruları yanıtlamakta olan deneklere uygulanan MRG sonuçları beyinde neler olup bittiğine işaret etmektedir. Anıların bastırıldığı dönemde çoğunlukla oksipital ve temporal lobda olmak üzere pek çok bölgede sıradışı bir aktivite azlığı dikkat çekmektedir. Aksine, hatırlama ile ilgili olduğu düşünülen rostrolateral prefrontal kortekste ise bastırma sürecinde aktivite artışı tespit edilmiştir.
Dudai bu bölgenin anıların hatırlanmasını engellemeye çalıştığını ileri sürmektedir. St. Andrews Üniversitesi’nden bilişsel nörobilimci Michael Anderson, rostrolateral prefrontal korteksin rolü ile ilgili araştırma ekibinin öne sürdüğü varsayıma katılmakta ancak bu bölgenin işlevlerinin aydınlatılabilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu söylemektedir. Anıların bastırılmasının duygusal dengemizin sağlanmasında önemli bir role sahip olduğu vurgulanmaktadır.
-----
“Korkup sakınanlar üzerinde onların (korkup sakınmayanların) hesabından herhangi bir şey (sorumluluk) yoktur. Ancak (bu) bir yoğun HATIRLATMAdır (zikrâ’dır). Umulur ki korkup sakınırlar.”(En’âm, 6/69)
